ΑΡΘΡΟ
Βρήκα στη βιβλιοθήκη μου ένα χάρτη της περιοχής μας, μια παλιά έκδοση, ενδεχομένως του 1908, μόνο αυτή την χρονολογία είδα τυπωμένη. Χάρτη με τεχνικές αναφορές και συντεταγμένες, με όρια, με απεικόνιση του ανάγλυφου, με ονόματα χωριών, με τον ρου των ποταμών, με πολλά υψόμετρα, με καμπύλες εδάφους, με σκιαγραφήσεις δασών, χάρτη με λεπτομέρειες εκπληκτικές.
Χάρτη με απεικονίσεις πάσης φύσεως καλλιεργειών, διαφόρων τύπων βοσκοτόπων, δεντρώνων, πετρωδών εκτάσεων, εκκλησιών, μοναστηριών, οικισμών, πόλεων (Ελασσών). Η ονοματολογία είναι βέβαια της εποχής, ένα μέρος της περιοχής μας ήταν τότε τουρκοκρατούμενο.
Ο χάρτης αυτός είναι έκδοση του ελληνικού στρατού και έγινε με ευθύνη των ειδικών αξιωματικών του. Αναφέρονται τα ονόματά τους και το ότι «εσχεδιάσθη και ετυπώθη εν τω Καισαροβασιλικώ Στρατ. Γεωρ. Ινστιτούτω εν Βιέννη». Ο ελληνικός στρατός με αυτές τις λεπτομέρειες καθώς και τις τεχνικές αναφορές των αξιωματικών του κατέγραψε ήδη από τις αρχές του 20ού αιώνα, όλες τις περιοχές, αργότερα, μετά την απελευθέρωση του 1912 έστησε και «σημεία», δηλ. τσιμεντένιες κολόνες, στους λόφους για την ακριβή οριοθέτηση των αποστάσεων. Αγροί, δάση, βράχοι, λοφίσκοι, οικισμοί, ποτάμια και ρυάκια, όλα φαίνονται με σαφήνεια.
Έναν αιώνα αργότερα, με τα νέα τεχνολογικά δεδομένα στη διάθεση των κρατικών υπηρεσιών και των τοπογράφων, συζητούμε τις δυσχέρειες των δασικών χαρτών, τα κτηματολόγια, τις χρήσεις γης, τα όρια των κτημάτων. Και ακολουθούν τοπογραφικά, χάρτες, σχέδια, κοκ. Δισεκατομμύρια ξοδεύονται για τις δηλώσεις του κτηματολογίου, για δασώδεις εκτάσεις που προέκυψαν, κοκ.
Εις μνήμην λοιπόν όσων αξιωματικών εργάστηκαν και αποτύπωσαν με ακρίβεια τους λεπτομερείς αυτούς χάρτες. Για να θυμόμαστε οι σημερινοί κάτοικοι και χρήστες των κτημάτων ότι δεν ήταν όλα συμφέροντα, ούτε ήταν όλα εντέχνως συγκεχυμένα.
Η δημιουργία του απαραίτητου για μια σύγχρονη χώρα Κτηματολογίου θα μπορούσε να ήταν έργο του ελληνικού στρατού; Με σχεδόν μηδενικό κόστος και με τη βοήθεια των αεροφωτογραφιών της πολεμικής αεροπορίας όλα θα ήταν έτοιμα πολύ γρήγορα και με στοιχεία αδιαμφισβήτητα, τουλάχιστον για τις εκτάσεις. Δεν είμαι αφελής, αλλά ακόμα και τώρα δεν είναι αργά. Ας μην κουράζονται και πολύ στην Περιφέρεια, υπήρχαν και υπάρχουν ακόμα Υπηρεσίες που λειτουργούν με αίσθημα ευθύνης, με επιστημονική επάρκεια. Ας προστρέξουν σε αυτές για αναζήτηση στοιχείων. Από δημόσιο σε δημόσιο., δηλ. δωρεάν.
Τα υψόμετρα, το ανάγλυφο, τα δάση, ο εποικισμός του ορεινού χώρου, του Ολύμπου, οι ασχολίες των κατοίκων. Ισως από τέτοιους χάρτες να εμπνεύστηκε ο Κωστής Μοσκώφ, όταν έγραφε την εκπληκτική μελέτη του «Εθνική και κοινωνική συνείδηση στην Ελλάδα». Το έργο του έχει αναφορά στον Αγιο Παντελεήμονα, από την ανατολική πλευρά του Ολύμπου, υπάρχει και αυτοσχέδιος χάρτης ενδείξεων με ζώνες καλλιέργειες και ορεινή βλάστηση. «Προς Ελασσόνα», μια ένδειξη.
Χάρτες και συντεταγμένες του ελληνικού χώρου σε δύσκολες εποχές, αξιωματικοί, επιστήμονες και διανοούμενοι που εργάζονταν με αυταπάρνηση, έτσι προέκυψε η «μακρά ιστορική διάρκεια» του Μοσκώφ, ένας ολόκληρος κόσμος που αντιλαμβάνονταν το καθήκον, την υποχρέωση προσφοράς, το λειτούργημα, την χειρωνακτική εργασία, με υπευθυνότητα.
Αθανάσιος Θεοδωράκης
πολιτικός επιστήμονας
